Yargı kararları, doktrin ve uluslararası kurumların görüşleri doğrultusunda literatürde, unutulma hakkı “bireyin geçmişte hukuka uygun olarak yayılmış ve doğru nitelikteki bilgilerinin zamanın geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılmasını ya da gündeme getirilmemesini talep edebilmesi” olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ifadeyle, unutulma hakkı, genel olarak bireylerin kişisel verilerine erişimin engellenmesini talep edebilmesi hakkını ifade etmektedir. Dolayısıyla bireylerin itibarlarını kötü etkileyecek haber, yorum ve içeriklere erişimi azaltma taleplerini yerine getirmek adına unutulma hakkı uygun bir araç sağlamaktadır.
Ulusal Hukukta Unutulma Hakkı
Ülkemizde “Unutulma Hakkı” başlığı altında, kavramsal olarak bu hakka yer verilen hukuki bir düzenleme bulunmamakla birlikte hukukumuzda bu hakkı gerçekleştirmeye yönelik araçların bulunduğunu söylemek mümkündür. Öncelikle, Anayasa’nın 20. maddesinde kişisel verilerin korunmasını isteme hakkının; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmenin yanı sıra bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme hakkını da kapsadığı belirtilmiştir. Bu çerçevede Anayasa, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun unutulma hakkının tesisine yönelik çeşitli araçlar barındırmaktadır. Bununla birlikte, ulusal hukukta arama motorları özelinde olmamakla birlikte unutulma hakkının yer verildiği bazı yargı kararları mevcuttur.
6698 sayılı Kanun Kapsamında Unutulma Hakkı
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun (Kanun) kişisel verilerin işlenmesine ilişkin genel ilkelerin düzenlendiği 4. maddesi, kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hale getirilmesinin düzenlendiği 7. maddesi ve kişisel verilerin silinmesini veya yok edilmesini isteme hakkının da yer aldığı ilgili kişinin haklarının düzenlendiği 11. maddesi unutulma hakkının yerine getirilmesine ilişkin araçlara dayanak teşkil etmektedir. Bunlara ek olarak Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi ve Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik’in 8. maddesinde de konu ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir.
Bu çerçevede anılan düzenlemeler vasıtasıyla, iç hukukumuz açısından söz konusu hakkın tesisi mümkün olduğundan, unutulma hakkının ayrı bir hak olarak tanımlanmasına gerek olmaksızın ilgili kişilerin bu hakka yönelik taleplerinin yerine getirilebileceği ve söz konusu hükümler aracılığıyla Kanunla hedeflenen amacın gerçekleşmesine katkı sağlanabileceği değerlendirilmiştir.
“Unutulma hakkı mutlak değil, istisnai bir haktır.”
İlgili kişilerce unutulma hakkının tesisine ilişkin talepler veri işleme şartları kapsamında ileri sürebileceği gibi veri işleme şartı olmaksızın üçüncü kişiler tarafından işlenen ve yayılan içerikler ile ilgili olarak da ileri sürebilmektedir. Aynı zamanda bu hakkın yalnızca kişisel verisi işlenen ilgili kişi tarafından kullanılması mümkün olup ilgili kişi olmayan üçüncü kişiler tarafından kullanılması mümkün değildir.
Diğer taraftan ilgili kişilerin verilerinin, veri işleme amacı karşısında yanlış, elverişsiz, ilgisiz ya da ölçüsüz olması halleri gibi belirli şartlar altında, kişisel verileriyle ilgili bağlantıların arama sonuçlarından çıkarılmasını arama motorlarından talep edebilmeleri mümkündür. Bu kapsamda unutulma hakkı ilgili kişiler tarafından her koşulda ileri sürülebilen mutlak bir hak olmayıp istisnai bir hak niteliğinde olduğundan her somut olay özelinde kriterler çerçevesinde değerlendirme yapılarak karar verilmektedir.
“İndeksten çıkarma, içeriğin kaynak internet sitesinden kaldırılması anlamına gelmez."
Arama sonuçlarının indeksten çıkarılmasına yönelik olarak unutulma hakkı kapsamında alınan karar açısından vurgulanması gereken diğer bir husus, bu hak çerçevesinde internette yer alan verilerin erişiminin tamamen engellenmemesidir. Unutulma hakkı kapsamında yapılan işlem, esas olarak, kişisel verilerin yayılmasının önüne geçilmesini sağlamak amacıyla arama sonuçlarından ‘kısmen’ bağlantı kaldırma olarak nitelendirilebilir. Diğer bir ifadeyle, unutulma hakkı kapsamında internetten ulaşılan verilere ilişkin içerik kaldırma işlemi yapılmamakta, söz konusu bilgiler internet ortamında tamamen yok olmamaktadır. Bu çerçevede, arama motorlarında konuya ilişkin farklı kelimelerle arama yapıldığında ortaya çıkan sonuçlarda, ilgili içeriğe erişilebilmesi mümkündür. Dolayısıyla ilgili kişinin talebi üzerine bir arama sonucunun bağlantısının kısmen kaldırılmış olmasının, yayımlanan içeriğe hiçbir şekilde erişim sağlanmayacağı anlamına gelmemekte, bahse konu verilere farklı kombinasyonlarla yapılan aramalarda ya da doğrudan kaynaktan erişilebilecektir.
Kişisel Verileri Koruma Kurulu Tarafından Kişilerin Ad ve Soyadı ile Arama Motorları Üzerinden Yapılan Aramalarda Çıkan Sonuçların İndeksten Çıkarılmasına İlişkin Değerlendirmede Dikkate Alınacak Kriterler
Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun 23/06/2020 tarihli ve 2020/481 sayılı Kararında belirtilen kişilerin ad ve soyadı ile arama motorları üzerinden yapılan aramalarda çıkan sonuçların indeksten çıkarılmasına ilişkin değerlendirmede dikkate alınacak ve her somut olay üzerinde incelenecek kriterlere anılan Kararın ekinde yer verilmiştir. Bu kriterler;
• İlgili kişinin kamusal yaşamda önemli bir rol oynaması
• Arama sonuçlarının öznesinin çocuk olması
• Bilginin içeriğinin doğruluğu
• Bilginin kişinin çalışma hayatı ile ilgisi
• Bilginin ilgili kişi hakkında hakaret, onur kırıcı, iftira niteliğine sahip olması
• Bilginin özel nitelikli kişisel veri niteliği taşıması
• Bilginin güncelliği
• Bilginin kişi hakkında önyargıya sebep olması
• Bilginin kişi açısından risk doğurması
• Bilginin kişinin kendisi tarafından yayımlanma durumu
• İçeriğin gazetecilik faaliyeti kapsamında işlenen verileri kapsaması
• Bilgilerin yayınlanmasında yasal zorunluluk olması
• Bilginin ceza gerektiren bir suçla ilgili olması şeklinde belirlenmiştir.
Söz konusu kriterler unutulma hakkı içerikli şikâyetlerin Kişisel Verileri Koruma Kurul’unca değerlendirilmesi sürecinde öncelikli olarak dikkate alınacak kriterler olarak nitelendirilmiştir. Ancak ihtiyaç duyulması halinde güncellenmeleri söz konusu olabilecektir. Bununla birlikte veri sorumlularınca da kendilerine yapılan başvurularda bu kriterler esas alınarak değerlendirme yapılması uygun olacaktır. İlgili şikâyetlerin değerlendirmesinde göz önünde bulundurulacak ölçütler aşağıda detaylı bir şekilde açıklanmaktadır.
