19.01.2024 tarihinde Kişisel Verileri Koruma Kurumu tarafından Derin öğrenme (deep learning) ve sahte (fake) kelimelerinden oluşturulmuş olan “Deepfake” (derin kurgu ya da derin sahte) teknolojisi ne olduğunun daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla Deepfake Bilgi Notu hazırlanmış, ilgili bilgi notunda; Deepfake’in tanımına, ne için kullanıldığına, kişisel veriler açısından oluşturduğu tehditlere, nasıl tespit edilebileceğine ve Deepfake teknolojisine karşı kişilerin ve kurumların neler yapabileceğine ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Yayımlanan bilgi notunda;
1) Deepfake Nedir?
İngilizce deep learning (derin öğrenme) ve fake (sahte) kelimelerinin birleşimiyle oluşan deepfake (derin kurgu ya da derin sahte) için farklı Türkçe çeviriler kullanılmaktaysa da genel kabul görmüş bir karşılığı bulunmadığından burada da "deepfake" olarak kullanılacaktır. Deepfake, insanların yüz, hareket ve sesini gerçeğe uygun olacak şekilde taklit etmek veya değiştirmek için yapay zeka teknikleri aracılığıyla fotoğrafların, videoların veya seslerin kullanılmasıdır. Bu yöntem ile oldukça gerçekçi içeriklerin oluşturabilmesi için görece az sayıda video, fotoğraf veya ses kaydı kullanılması yeterli olabilmektedir.
2) Deepfake Ne İşe Yarıyor?
Deepfake içerikler sinema sektörü gibi alanların yanı sıra, kişisel amaçlar, reklam, itibarsızlaştırma, finansal veya siyasi yarar elde etme gibi konularda kullanılabilmektedir. Deepfake teknolojisiyle ünlü tablolarda yer alan portrelerin mimikleri hareket ettirilebilmekte veya hayatta olmayan ünlü bir kişi yeniden seyirciyle buluşturulabil mektedir.
3) Deepfake Nasıl Bir Tehdit Oluşturuyor?
Deepfake teknolojisinin insanlar için bir tehdit niteliği taşımasının sebebi kişisel verilerin bir sürece tabi tutularak manipüle edilmesidir. Deepfake'in sahte video ve sahte sesler oluşturarak manipülasyon yapma, finansal zarar oluşturma, siber zorbalık, dolandırıcılık gibi potansiyel tehlike tarafı günümüzde gitgide daha yaygın hale gelmektedir. Özellikle teknolojik olarak dezavantajlı konumda bulunan çocuklar ve yaşlılar, şantaj ve tehdit ile çıkar sağlama amacı güden saldırganlar için önemli bir hedef konumundadır.
Ses ve görüntü gibi kişisel veriler alınıp başka kişisel verilerle karıştırılarak gerçeklikten uzak bir kişisel veri ortaya çıkarılmaktadır. Gerçek olmayan ama içinde gerçek kişisel veri bulunduran karma bir içerik elde edilmiş olur. Elde edilen sahte içerikle, gerçek bir kişisel veri gibi insanları aldatmak mümkün hale gelmektedir. Bu anlamda deepfake içeriklerde kişisel verilere yönelik suç ve kabahatlerde ortaya çıkabilmektedir.
4) Deepfake Nasıl Tespit Edilir?
Bir içeriğin deepfake olduğunu anlamanın bazı yolları vardır. Çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgilere göre deepfake içeriğe dair aşağıdaki sorular bir ipucu olabilir:
•Videodaki kişinin doğal olmayan göz hareketler var mı veya göz kırpıyor mu?
• İçerikteki yüz pürüzsüz veya çok kırışık görünüyor mu?
• İçerikteki kişide gözlük varsa gözlükte parlama var mı ya da kişi hareket ettiğinde parlamanın açısı değişiyor mu?
• Görüntüdeki kişinin yüz ifadesi söyledikleriyle aynı duyguyuyansıtıyor mu?
• Baş ve vücut birbiriyle uyumlu hareket halinde mi?
• Saçlardaki tutamlar birbiriyle uyumsuz ya da donuk mu?
• Dişlerde tüm dişlerin ana hatları var mı?
• Yavaşlatıldığında doğal olmayan görüntüler ortaya çıkıyor mu?
• Bir soru sorulduğunda mantıklı bir cevap verebiliyor mu?
• Ses tonunda robotik bir ifade var mı?
5) Deepfake Teknolojisinin Tehditlerine Karşı Ne Yapılmalıdır?
Deepfake içerikler ile birlikte yanlış bilginin yayılmasının önüne geçmek veya kişilerin zarara uğramasını önlemek için en önemli görev gerçek kişilere düşmektedir. Öncelikle, kişiler kişisel verilerinin paylaşımına dikkat etmelidir. Unutulmamalıdır ki deepfake içerikler için en çok kullanılan kaynaklar sosyal medya vb. platformlardır. örnek olarak deepfake videoların genellikle yüz ve ses verisi kullanılarak oluşturulması düşünüldüğünde, kişilerin sosyal medyada yüzünün ve sesinin göründüğü içerikleri paylaşmasıyla ilgili bir hassasiyet taşıması önem arz edecektir. Bunlarla birlikte deepfake içeriklerin varlığı ve tehditleri hakkında bilgi sahibi olmak ve farkındalık oluşturmak da önemlidir. Deepfake videoları tespit etmek için sunulan bazı araçlardan faydalanmak da videoların tespit ed ilebi I mesine imkan tanıyabiIir. Birçok deepfake uygulaması ücretli ya da ücretsiz bir şekilde kullanılabilmektedir. Bu yazılım ve uygulamaların kullanım alanlarının sınırlandırılması ve kullanıcıların kullanım amaçlarının kontrol edilmesi gerekmektedir. Herkes tarafından kolayca kullanılmamaIıdır.
Deepfake teknolojisinden korunmak için kurumlar; ağ ve siber güvenlik operasyonlarını etkili bir şekilde yönetmeli, merkezi bir raporlama ve izleme birimi oluşturmalı, şirket içi iletişim kanallarını geliştirmeli ve halkla ilişkiler departmanıyla bağlantıyı koparmamalıdır. Teknolojinin beraberinde getirdiği risk ve tehditleri bertaraf etmek adına yine teknolojinin kendisine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu noktada özellikle sosyal medya ve içerik sağlayıcı platformlarda karakter ya da kimlik hırsızlığı amacıyla deepfake teknolojisinin kullanılmasının engellenmesini sağlayacak anti-deepfake yazılımlarının geliştirilmesi gerekmektedir.
Söz konusu yazılımlar ve çözümler dijital kimliğe sahip olan herkes tarafından aktif olarak kullanılmalıdır. Bunların yanında siber güvenlik şirketleri;
• Deepfake ile oluşturulan içerikleri tespit edecek araçların geliştirilmesi,
• Deepfakevideolarının incelenmesi,
• Deepfake içerikleri orijinal video veya fotoğraf vb. içeriklerden ayırmak için deepfake içeriğinde kullanılan orijinal içeriklerin referans olması için veri tabanlarının oluşturulması,
• Deepfake teknolojisine ilişkin kullanıcıların farkındalığının artırılması,
• Deepfake ile gerçekleştirilebilecek siber saldırılara karşı savunma yöntemlerinin geliştirilmesi gibi çeşitli önlemler alabilirler.
Metnin tamamına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
Kaynak: Kişisel Verileri Koruma Kurumu
